NİZAMÜLMÜLK

“KÜFR İLE BELKİ AMMA ZULM İLE PAYDAR KALMAZ MEMLEKET”

Selçuklu  devlet  teşkilatının  planlayıcısı, Nizamiye medreselerinin kurucusu, Siyasetname adlı şaheserin  yazarı. Haşhaşileri dize getiren devlet adamı ve Büyük Selçuklu develtini  koca veziri . Nizamülmülk, 1018 yılında Horasan’ın eski kültür merkezlerinden Tus şehrine bağlı Nukan kasabasında doğmuştur. Zamanının en iyi alimlerinden eğitim almıştır. Büyük Selçuklu Devletinin  Alparslan ve Melikşah dönemlerinde toplamda 30 yıl sadrazamlık yapmış, bilhassa Melikşah’ın saltanatının ilk yıllarında fiilen devleti yönetmiştir. Nizâmülmülk, vezir olduğu 1064’ten, şehit edildiği 1092 senesine kadar aralıksız yirmi dokuz sene Büyük Selçuklu Devletine, tam bir dirayet ve adaletle hizmet etti. Vazifeli olduğu için katılamadığı Malazgirt Meydan Muharebesi hariç, bütün Selçuklu fütuhatında bulundu. Hayatının sonlarına doğru Siyasetname isimli eserini kaleme aldı. Siyasetname aslında edebiyatımızda hükümdarlara öğüt niteliği taşıyan eserlerin genel adıdır. Ama Nizamülmülk’ün Siyasetname’si bunların en ünlüsüdür. Sultan Melikşah’ın isteği üzerine kaleme alınan bu eser Sultan’ın beğenisini kazandı. Yaklaşık on asır önce yazılmasına rağmen hala güncelliğini koruyan eser Türk, İslam ve İran kültüründen izler taşımakta. Eski İran imparatorlarından, onların becerikli ve beceriksiz devlet yöneticilerinden, devlet idaresinin nasıl olması gerektiğinden, İslam büyüklerinden bahseden bu eser İslam Dünyası’nın çağının çok ilerisinde olduğunu gösteriyor.

Hayatını Selçuklu Devletine hizmetle geçiren çağımızda bile yakalayamadığımız bir adalet anlayışıyla hareket eden Nizamülmülk’ün ölümü son derece trajik olmuştur. Bir haşhaşinin suikastı sonucu hayatını kaybeden sadrazam ve ölümü hemen peşi sıra gelen Melikşah adeta kendileriyle birlikte Selçuklu Devleti’ni de mezara götürüyorlardı. Bu iki büyük devlet adamının ölümünden sonra Selçuklular dağılma sürecine girdi ve bir daha da toparlanamadı.